دانشی برای آینده

این داستان‏ها سرگرم کننده‌اند و هدف از نوشتن‏آن‏ها هم بحث بر سر واقعیت‏ها و غیر واقعیت‏ها نیست. مثلاً وقتی داریم داستانی می‏خوانیم که در آن قهرمان قصه پرواز می‏کند یا خودش را غیب می‏کند کسی بر سر این که چنین چیزی چه‌طور امکان‌پذیر است، بحث نمی‏کند. اما برخی از این داستان‏ها چیزی بیش‌تر از یک قصه هستند.

مثلاً اگر کتاب‏های ژول‌ورن، آرتور سی کلارک یا ایزاک آسیموف را خوانده باشید، می‏‌بینید که چه طور در آن‏ها از زیر دریایی، ماهواره، روبات، هواپیما و حتی سفر به فضا صحبت می‏شود. اختراعاتی که در زمان خودشان عجیب و باور نکردنی بودند، اما امروزه برای ما دیگر چندان عجیب نیستند. این روایت‏ها الهام بخش دانشمندان بودند و گرچه برخی از نویسنده‏های داستان‏های علمی-تخیلی چندان به اهمیت کارشان واقف نبودند، اما باعث شدند مسیر علم و دانش در دنیا متحول شود.

امروزه دیگر بحث بر سر داستان‏ و قصه و قوه‏ی تخیل نیست. حتی می‌توان گفت این روند به نوعی برعکس اتفاق می‏افتد. مثلاً در گذشته اول از ساخته‏ای بحث می‏شد که به کمک آن می‏شد با راه دور صحبت کرد، بعدها که آن چیز (تلفن) اختراع شد، می‏گفتند که قبلاً در کدام داستان از آن یاد شده است. اما امروزه برای این که ذهن بشر آمادگی یک اختراع جدید را داشته باشد، ممکن است فیلم‏های زیادی ساخته شود تا آمادگی لازم برای پذیرش آن اختراع مهیا شود!

در دنیای امروز پیش‏بینی‏های علمی و دستاوردهای دانش به جایی رسیده که از آن به «آینده پژوهی» یاد می‏شود. یعنی رشته‌ای به وجود آمده که در آن دانشمندان به پژوهش درباره‏ی آینده می‏پردازند و اختراعات و دستاوردهای آینده را پیش‏بینی می‏کنند. البته فرق آن‏ها با نویسندگان داستان‏های علمی- تخیلی این است که تنها به پیش‏بینی اکتفا نمی‏کنند. آن‏ها با بررسی شرایط ممکن و تحلیل و آنالیز آن، تغییرات لازم را مورد کاوش قرار می‏دهند و برای دستیابی به آن برنامه‏ریزی می‏کنند. این موضوع در دنیای امروز آن قدر اهمیت دارد که حتی خیلی از شرکت‏های بزرگ دنیا برای این که محصولات جدیدی بسازند، با دانشمندانی در سراسر دنیا در ارتباط هستند و از آن‏ها می‏خواهند انتظار و خواسته‏هایشان را از یک محصول بگویند، حتی اگر با توجه به علم روز امکان‌پذیر نباشد و 100 سال بعد بتوان به آن دست یافت. به نظر جالب می‏رسد، نه؟

آینده پژوهی امروزه یک دانش محسوب می‏شود. این که بتوان فردا را تجسم کرد و برای رسیدن به آن برنامه‏ریزی کرد و نقشه ریخت. بسیاری از مأموریت‏های فضایی پیچیده که امروزه میسر شده‏اند با کمک چنین دانش و مطالعاتی تحقق یافته‌اند و برنامه‏ریزی برای آن‏ها از سال‏ها پیش شروع شده است. البته این را هم بدانید که دانش آینده پژوهی خیلی هم جدید نیست و بحث بر سر آن از حدود 50 -60 سال پیش آغاز شده است و هم اکنون در بسیاری از دانشگاه‏های دنیا به عنوان یک رشته تدریس می‏شود.

اگر شما هم می‏خوانید بینید که در این رشته توانایی دارید یا نه، نگاهی به دور و برتان بیندازید و خوب فکر کنید. فکر می‏کنید 20 سال، 50 سال یا 100 سال آینده زندگی چگونه است؟ انسان‏های آینده چه وسیله‏هایی نیاز دارند و چه امکاناتی برای آن‏ها فراهم خواهم شد؟ با پاسخ دادن به این سؤالات و بررسی کمبودها و ضعف‏های علم امروزی، برای زندگی در آینده آماده خواهیم شد.